Monday, January 7, 2013

आय्यप्पा स्वामी - शिरगावचे साईबाबा मंदिर - बिर्ला गणेश मंदिर

सध्या लोकांच्या नवसाला व भक्तीला पावणारी म्हणून अनेक ठिकाणो प्रसिद्धी होऊ लागली आहे. काहींना पंढरपूरच्या विठ्ठलाचे, तिरुपतीच्या बालाजीचे, शिर्डीच्या साईबाबांचे, पिंपरी-चिंचवडमधील वैष्णवी देवीच्या धार्मिक स्थळांना लांब असल्याने जाता येत नाही. अशांसाठी त्यांच्या काही भक्तांनी प्रति पंढरपूर, प्रति बालाजी, प्रति शिर्डी अशी मंदिरे उभारली आहेत. यातच सोमाटणे फाटा शिरगाव येथील साईबाबांचे मंदिर,  आय्यप्पा स्वामी मंदिर पाहण्याचा योग अनेकवेळा आला. त्या विषयी...


आय्यप्पा स्वामींचे मंदिर


देहूरोडला पुणे-मुंबई महामार्गावरील पुल ओलांडण्याच्या आधी उजवीकडे देहूरोड बाजारपेठेकडे एक रस्ता जातो. जवळची खूण म्हणजे उजव्या बाजूला असलेला पेट्रोलपपं. मल्याळी बांधव व पंचक्रोशीतील ग्रामस्थांचे श्रद्धास्थान असलेल्या देहूरोड येथील लष्करी भागातील उंच डोंगरावर अय्यप्पा स्वामी मंदिर आहे. पेट्रोल पंपाच्या मागेच थोडय़ाच अंतरावर हे गेट असून, तेथून मंदिर सुमारे 1 किलोमीटर अंतरावर आहे. मंदिराकडे जाण्याचा रस्ता मस्तच आहे. नगमोडी वळणो थोडा चांगलाच चढ मध्येच उतार असे करत आपण मुख्य मंदिराच्या पाय:यापाशी येऊन पोचतो. वर येताना जुना पुणो-मुंबई रस्ता, देहूगावतील गाथा मंदिर, देहूरोड कॅन्टोन्मेंट परिसर, नवीन एक्सप्रेस हायवे आपल्या दिसतो. देहूरोड रेल्वेस्टेशनला एखादी रेल्वे आली असल्यास तीही वरून छान दिसते. मंदिर जरी उंचावर असले तरी मंदिरात जाण्यासाठी काहीच पाय:या चढून जावे लागते. मंदिरात फोटो काढण्यास मनाई आहे. त्यामुळे आतील फोटो मंदिराच्या वेबसाईवरून डाऊनलोड केले आहेत. (http://www.ayyappatemplepune.com) मंदिर सुंदर आहे. केरळच्या शबरी माता येथील डोंगरावर असलेले अय्यप्पा स्वामींचे मंदिर देहूरोड भागातही असावे, असे येथील केरळी बांधवांना वाटत होते. गेल्या 20 वर्षांत मंदिराची बांधणी करण्यात आली आहे.  केरळला शबरी माता येथे जाऊ न शकणारे भाविक निगडी येथील श्रीकृष्ण मंदिर ते देहूरोड अय्यप्पा मंदिरापर्यंत पायी येऊन उपवासाचा करतात. मंदिराच्या प्रवेशद्वारावर पितळी मखर आहे. अय्यप्पा सेवा संगमतर्फे अन्नदान केले जाते. पूर्वेकडे दर्शनी भाग आहे. मंदिरात मध्यभागी अय्यप्पा स्वामींचा गाभारा आहे. स्वामींची पंचधातूची मूर्ती सुबक आहे. डाव्या बाजूस श्री गणोशाचे, तर उजव्या बाजुला कार्तिक स्वामींचे मंदिर आहे. मंदिर आवारात देवी दुर्गा, हनुमान, नागदेवता, नवग्रह आदी देवतांची मंदिरे आहेत. मंदिर पहाटे साडेपाचला उघडून रात्री साडेआठला बंद करतात. दुपारी काही काळ मंदिर बसते. संध्याकाळी 5.30 ला मंदिर दर्शनासाठी पुन्हा उघडते. पिंपरी-चिंचवड शहरातील मल्याळी बांधव आहेत. त्यांचा ओणम सण येथे मोठा उत्साहात साजरा करतात. केरळचा अधिपती असलेल्या महाबलीला आदरांजली वाहण्यासाठी हा सण साजरा करण्यात येतो. इंद्र व वामनावराची गोष्ट बहुद्धा सर्वानाच माहिती असेल. इंद्राकडे मागितलेल्या वारमध्ये वामनाने पहिल्या दोन पावलांमध्ये पृथ्वी, स्वर्ग आणि पाताळ घेतले. आणि तिसरा पाय कोठे ठेवू अशी विचारणा केली. तेव्हा महाबलीने आपले डोके पुढे करीत तिसरा पाय ठेवण्याची विनंती केली. तसे करताच महाबली राजा नरकात ढकलला गेला. त्याच वेळी इंद्राने महाबलीला, तू वर्षातून एक दिवस पृथ्वीवर येऊन तुङया प्रजेला भेटू शकशील, असे सांगितले. तो दिवस म्हणजे ओणम. यालाच तिरु वोणम असेही म्हटले जाते. 







येथून काही वेळाने निघून शिरगावला जाण्यास निघालो.

बिर्ला गणेश मंदिर : 

 

 

पुणे-मुंबई महामार्गावरील सोमाटणो फाटयावरून सुमारे 3 किलोमीटरवर शिरगाव येथे साईबाबांचे मंदिर आहे. मंदिराच्या रस्त्याला जाताना प्रथमच डाव्या हाताला एका छोटय़ाश्या डोंगरावर गणपतीची भव्य मूर्ती लक्ष वेधून घेते. बिर्ला उद्योग समूहाच्या वतीने 72 फूट उंचीची श्री गणोशाची मूर्ती उभारण्यात आली आहे. पुण्यावरून मुंबईला जाताना सोमाटणो फाटय़ाजवळ या 72 फूट उंचीच्या गणपतीच्या भव्य मूर्तीचे दर्शन घडते.  एका छोटय़ाश्या टेकडीवर ही मूर्ती उद्योगपती अदित्य बिर्ला यांनी त्यांच्या मातोश्री सरला बसना कुमार यांच्यासाठी उभारली आहे. मूर्ती राजस्थानच्या पिलानी येथील कारागीर मातुराम वर्मा व नरेश वर्मा यांनी घडवली आहे. त्यासाठी सुमारे 5 ते 6 कोटी खर्च आला.  17 जानेवारी 2009 मध्ये चिन्मय मिशनचे जागतिक प्रमुख स्वामी तेजोमयानंदजी यांच्या हस्ते मूर्तीचे अनावरण झाले. अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाच्या मदतीने  सिमेंट काँक्रिटमध्ये ही मूर्ती उभारली आहे. मूर्तीवर तांब्याचा मुलामा आहे. या मूर्तीची निर्मिती 16 एकर जागेत झाली आहे. एकूण 179 पाय:या येथे जाण्यास लागतात. मूर्तीचे वजन 1000 टन आहे. आपल्या संस्कृतीत 9 अंक शुभ मानला जातो. मूर्ती उंची 72 फूट म्हणजे 7 अधिक 2, चबुतरा 18 फूट, रुंदी 54 फूट म्हणजेच या अंकाची बेरीज 9 येते. म्हणूनच येथे 19 पाय:यांचे टप्पे केलेले आहे.  मूर्ती शेजारी मूषक राज हातात मोठा लाडूचा प्रसाद घेऊन उभे आहेत. संध्याकाळी या ठिकाणी लाईट्स सोडल्याने मूर्ती आणखीच सुंदर दिसते. या ठिकाणावरून तळेगावची खिंड (जुना पुणे-मुंबई रस्ता), देहूरोडचा काही भाग, घोरावडेश्वर डोंगर व आजुबाजूचा परिसर छान दिसतो. विशेषत: पावसाळय़ात या ठिकाणी सभोवतातील हिरव्यागार शेतीमुळे पाहण्यासारखे असते. 179 पाय:या जरी असल्या तरी या चढण्यास केवळ 10 मिनिटे पुरेसे होतात. येथून जवळच असलेले साईबाबांचे शिरगाव येथील मंदिर सुद्धा पाहण्यासारखे आहे. पार्किगसाठी टू व्हिलरला 5 रुपये तर फोर व्हिलरला 10 रुपये आहे.



शिरगावचे मंदिर (साईबाबा) : 

 

 

शिरगाव हे मावळ परिसरातलं एक छोटंसं गाव आहे. शेती हा मुख्य व्यवसाय. इथून जवळच असलेल्या गोडुंब्रे गावात संत तुकाराम सहकारी साखर कारखाना आहे. या लहानशा गावात शिर्डीतील साईबाबा समाधी मंदिराची प्रतिकृती उभी राहिली आहे. हे गाव आता प्रति शिर्डी म्हणून ओळखलं जाऊ लागलं आहे. पुण्यातील माजी आमदार प्रकाश देवळे यांच्या पुढाकारातून हे मंदिर उभं राहिलं आहे. सोमाटणो फाटा येथील टोल नाक्यावरून आपल्याला डाव्या बाजुला डोंगरावर एक मोठी गणपतीची मूर्ती रस्त्यावरूनच दिसते. टोल नाक्यावरून लगेचच डाव्या बाजुला वळल्यावर अंदाजे 4 ते 5 किलोमीटरवर वर शिरगावला जाता येते. रस्ता छोटा असल्यामुळे अनेक वेळा ट्रॅफिक जमाही होते. विशेषत: उत्सवाच्या वेळी. येथील साई मंदिर शिर्डीप्रमाणोच मोठे भव्य आहे. मंदिराच्या समोरच एक विशाल सभागृह आहे. या सभागृहात सोन्याचा मुलामा दिलेला चकचकीत पत्र आहे. सभागृहातील भिंतींवर शिरगावातील व साईभक्तांचे मोठे फोटो दिसतात. इथे दर्शनरांगेसाठी स्टीलचे कठडे उभारलेले आहेत. त्यामुळे दर्शन लवकर मिळते. महिला व पुरुषांसाठी दोन वेगळय़ा दर्शन रांगा आहेत.  गर्दी नसते तेव्हा थेट साईबाबांच्या मूर्ती व पादुकांपर्यंत जाता येते. ज्यांना रांगेतून दर्शन घेणं शक्य नसतं त्यांच्यासाठी  साईंचे मुखदर्शनाची सोय बाहेरच केलेली आहे. सभागृहाच्या पुढील गाभा:यात संगमरवरी चौथा:यावर साईबाबांची सोन्याने सजवलेल्या सिंहासनाधिष्ठित मूर्ती आहे. ही मूर्ती शिर्डीतील मूळ मूर्तीप्रमाणोच असून संगमरवरात साकारलेली आहे. चौथा:यावरच साईबाबांच्या पादुका आहेत. मूर्तीच्या मागील भिंतीवर बाहेरच्या बाजूने संगमरवरी गोमुख दिसतं.  सुमारे चार ते पाच एकरात हे मंदिर साकारलेले आहे. दर वर्षी रामनवमी, गुरु पौर्णिमा, साई पुण्यतिथी, दस:याला येथे मोठा उत्सव साजरा केला जातो.

प्रसादालय : 

 




जवळच असलेल्या प्रसादालयात अल्पदरात भक्तांची जेवणाची सोय होते. हे भव्य प्रसादालय श्री साई अन्नछत्र आहे. ही इमारत राजवाडा म्हणून ओळखली जाते. इमारत तीन मजली आहे. इथे राजस्थानी कलावंतांनी मोठी छान कलाकुसर केली आहे. छताला काचेची आकर्षक झुंबरं आहेत. जमिनीवर मार्बल टाइल्स बसवण्यात आल्या आहेत. रात्रीच्या वेळी ही इमारत जणू काही राजवाडा असल्याचे भासते.  इथे तळमजल्यावर एका वेळी 1000 ते 1500 लोक भोजन करू शकतात. भोजनासाठी खास डायनिंग टेबलं आहेत. वरच्या दोन मजल्यांवर प्रमुख पाहुण्यांसाठी खोल्या बांधण्यात आल्या आहेत. केवळ वीस रुपयांत ही भोजनाची सोय आहे. दुपारी 12  ते 3 आणि संध्याकाळी 6 ते 9  अशी भोजनाची वेळ आहे.  दुपारच्या वेळी अन्नछत्रशेजारीच केवळ 5 रुपयांत द्रोणामध्ये मसालेभात मिळतो.  मंदिराचं बांधकाम छान आहे. मोठी व सुशोभित असा हा परिसर स्वच्छता व टापटीप यामुळे छानच दिसतो. मंदिराजवळच्या मोकळय़ा जागेत वाहनांच्या पार्किगची व्यवस्था आहे. 10 रुपये फोर व्हिलरसाठी व 5 रुपये टू व्हिलरसाठी. इतर देवस्थान परिसरात आढळणारी प्रसाद, पूजासाहित्य, चहा-नाश्त्याची हॉटेलं, रसवंतीगृह, साई भजनांच्या सीडीज वगैरेंची दुकानं आहेतच.

कसे जाल :

  • पुण्यापासून 35 किलोमीटर.
  • कात्रज - देहूरोड बायपास येथूनही जाता येते. 
  • कात्रजवरून देहूरोड बायपासला येऊन तेथून सोमाटणो फाटा टोलनाक्यार्पयत जायचे.

जवळची काही प्रेक्षणीय स्थळे  :

No comments:

कॉपी करू नका