महाराष्ट्राची सांस्कृतिक राजधानी
म्हणून पुणे नावारुपाला आलेले आहे. याच पुण्याच्या जवळ सुमारे २०
किलोमीटरवर भक्तीशक्तीची परंपरा जपणारे चिंचवड हे छोटेसे पूर्वीचे गाव.
चिंच व वडाची झाडे पूर्वी या परिसरात मोठ्या प्रमाणात होती. त्यावरून
चिंचवड हे नाव पडले. सध्या मात्र इमारतींच्या जंगलामुळे प्रचंड प्रमाणात
वृक्षतोड झाली. नवे पूल, नवे रस्ते, उंच इमारतींमुळे ही झाडे काळाच्या
पडद्याआड गेलेली आहेत. मोरया गोसावी यांच्या पदस्पर्शाने पावन झालेली ही
भूमी आहे. याचबरोबर क्रांतिकारक चापेकरांचीही भूमी आहे. या मंदिरापासून
काहीच अंतरावर चापेकरांचा वाडा आहे.
चिंचवड गावाचा उल्लेख शिवाजीमहाराज व
पेशव्यांच्या ऐतिहासिक दस्तऐवजात सापडतो. चिंचवडला महान साधू मोरया गोसावी
यांची समाधी आहे. मंगलमूर्ती वाडा व मोरया गोसावी समाधी मंदिर आहेत. गणेश
भक्तीसाठी गावकºयांनी मोरया गोसावी यांना ही जागा उपलब्ध करून दिली. याच
कालखंडात निजामशाही, आदीलशाही यांच्याकडून मोरया गोसावी यांना वतनरूपी सदना
मिळाल्या. पूर्वी गावाला तटबंदी होती. गावात अन्नछत्र सुरू झाले. हजारो
गोरगरीब, रंजले गांजलेले, श्रीमंत लोक सुद्धा मोरया गोसावींच्या दर्शनासाठी
येऊ लागले. पुढे छत्रपती शिवाजीमहाराज, पेशवे, होळकर यांनीही महाराजांना
गावे, जमिनी इनामी दिल्या. चिंचवड देवस्थानाला रुपया मोहरा पाडण्यास टंकसाळ
दिली. पेशव्यांचे कुलदैवत गजानन असल्यामुळे अष्टविनायक गणपतीच्या मंदिराचा
विकास झाला. साताºयाचे शाहूमहाराज, तुकाराममहाराज, छत्रपती शिवाजीमहाराज
या ठिकाणी दर्शनासाठी येत असते.
हे मंदिर सुमारे ३० बाय २० फूट आकाराचे आहे. शेजारून पवना नदी वाहते.
पावसाळ्यात पूर आल्यास अथवा पावसाळ्यात पवना धरणातून पाणी सोडल्यास या
नदीला पूर येतो. अर्थातच हे मंदिर अर्धे पाण्याखाली जाते. दगडी आणि साध्या
बांधणीचे हे मंदिर आहे . सभामंडपाच्या मागे गणेशभक्त श्री मोरया गोसावी
यांनी १६५५ ला जिवंत समाधी घेतली. त्या समाधीवरच १६५९ ला चिंतामणी
गोसावीमहाराजांनी मंदिर बांधले. पवनेकाठी असलेल्या या मंदिरात मोरया
गोसावींची पुण्यतिथी डिसेंबर महिन्यात मार्गशीर्ष वद्य तृतीयेपासून
षष्ठीपर्यंत मुख्य महोत्सव म्हणून साजरी केली जाते. सध्या देवस्थान
विश्वस्तांच्या देखरेखीखाली मंदिराचा कारभार चालतो. याचबरोबर मोरगाव, थेऊर व
सिद्धटेक या अष्टविनायकांच्या मंदिराचे व्यवस्थापन श्री मोरया गोसावी
मंदिराकडे आहे. मंदिराच्या बाहेरील बाजूस पूजासाहित्य विक्रीची दुकाने
थाटलेली आहेत. या मंदिरापासून काहीच अंतरावर देऊळवाडा आहे. अरुंद
रस्त्यांमुळे या ठिकाणी यात्रेच्या काळात भाविकांची गैरसोय होते. वाढते
औद्योगिकीकरणामुळे भोसरी एमआयडीसी, चाकण एमआयडीसीमुळे या ठिकाणी लोकवस्ती
वाढली आहे. नवीन येणाºया नागरिकांना व खुद्द चिंचवड येथील स्थानिकांनाही
देखील इतिहास व धार्मिकता यांचे महत्व नसते. माझ्या या फेरफटकाचा उपयोग अशा
लोकांसाठी नवीन माहिती म्हणून उपयुक्त ठरेल.
कसे जाल :
- जुन्या पुणे-मुंबई महामार्गावर चिंचवड स्टेशन येथून चिंचवडगावाकडे जाणारा रस्ता आहे.
- तसेच देहूरोड-कात्रज बायपासवरून डांगेचौकात येऊन येथे येता येते.
No comments:
Post a Comment