Monday, November 18, 2024

नहर-ए-अंबरी अर्थात पाणचक्की

हे स्मारक महाराष्ट्रातील छत्रपती संभाजीनगर (औरंगाबाद) येथे आहे.
शहरातील हे एक पर्यटनस्थळ असून ते निजामकालीन आहे.
येथे पाण्यावर चालणारी चक्की (पिठाची चक्की) आहे.
याच कारणामुळे या ठिकाणाला पानचक्की असे म्हणतात. 



या ठिकाणावर येणारे पाणी शहराच्या बाहेरून जमिनीच्या खालून एका नहरीद्वारे आणले जाते. नंतर हेच पाणी २० फुट उंचीवरुन एका मानवनिर्मित धबधब्याच्या स्वरुपात एका मोठ्या हौदमध्ये पडते. भिंतीवर नेण्यात आलेले पाणी खाली हौदात पडते. हा हौद साधारणत: १६० फूट लांब आणि ३१ फूट रुंद आहे. या हौदात पडणारे पाणी नंतर खाम नदीत जाते. 



मलिक अंबर खरा अभियंता :  
नैसर्गिकरित्या रेती आणि चुन्यातून वाहणारे पाणी शुद्ध, स्वच्छ आणि जंतुमुक्त व प्रदूषणमुक्त होत असल्याचा शोध मलिक अंबरने त्या काळी लावला होता. याच तंत्राचा पुरेपुर वापर मलिक अंबरने केला. १७ व्या शतकात खडकी शहर वसवताना मलिक अंबरने जेव्हा नहरींच्या योजनेचा प्रस्ताव दरबारात मांडला. तेव्हा दरबारातील इतर मंत्र्यांनी त्याला तीव्र विरोध दर्शवला होता. पाषाणातून पाण्याचा झरा काढण्याची योजना म्हणजे ग्रहताऱ्यांतून पाणी काढण्यासारखे आहे, अशी खिल्ली उडवण्यात आली होती. गुरुत्वीय तंत्रज्ञानाचा विशेष अभ्यास करून त्याने शहरात नहरींचे बांधकाम करण्यास सुरुवात केली. मलिक अंबरनं तत्कालीन शहराच्या उतत्रेस असलेल्या बनटेकडीपासून नहरींच्या निर्मितीला सुरुवात केली. टेकडी परिसरातील पाषाणी भाग कोरून भूगर्भात एक जलाशय तयार करण्यात आला. पाषणातून पाझरणाऱ्या झऱ्यांचे पाणी तसेच जवळपासच्या नदीनाल्यांचे पाणी या जलाशयात साठवण्यात आले. या जलाशयाची खोली अंदाजे ४५ फूट एवढी आहे. उंच भागावरून हे पाणी सहजपणे जलाशयात साठत होते. येथून मातीच्या पाइपद्वारे संपूर्ण शहराला पाणीपुरवठा केला जात असे. सुमारे चार मैलांवरून नहरींच्या माध्यमातून इथे पाणी आणण्यात आलं. येथील नहरींचे पाइप खापराचे आहेत.  हौदाच्या मागील बाजूला उद्यान, दोन मोठे हॉल आहेत. वास्तुशास्त्राचा हा उत्तम नमूना आहे. मात्र योग्य संवर्धन न केल्यामुळे या दोन प्रमुख नहरींसह इतरही लहान-मोठ्या नहरी नामशेष झाल्या आहेत. त्या पुनर्जिवीत करण्यासाठी मलिक अंबरासारखा दुसरा कुशल अभियांत्रिक किंवा पाणी समस्या सोडवण्यासाठी तळमळ असलेलीच व्यक्ती हवी. कारण सध्या छत्रपती संभाजीनगर (औरंगाबाद) मध्येच काय महाराष्ट्रात सर्वत्र पाण्याची गंभीर समस्या भेडसावत आहे. केवळ जाती-पातीचे राजकारण करण्यातच सध्या सर्वांचा वेळ चालला आहे.  

सुफी संत बाबा शाह मुसाफिर यांच्या दर्ग्याला जोडलेली ही इमारत आहे. पाण्याच्या दाब निर्माण करुन पाणचक्कीमध्ये दगडी जाते फिरवण्याची किमया साध्य केलेली आहे. दर्गा संकुलातील बहुतेक इमारती (पंचक्कीसह) निजाम-उल-मुल्क असफ जाहच्या कर्मचाऱ्यातील एक उच्चपदस्थ तुर्कताज खान याने सुमारे १६९५ मध्ये बांधल्या होत्या. मशिदीसमोरील आयताकृती जलाशय आणि कारंजे २० वर्षांनंतर जोडण्यात आले. ही पाणचक्की पिठाच्या गिरणीतील मोठमोठे दळणारे दगड फिरवण्यासाठी जवळच्या झऱ्यातून वाहणाऱ्या पाण्यामुळे निर्माण होणारी ऊर्जा वापरण्यासाठी तयार करण्यात आली होती. देश-विदेशातून येणाऱ्या यात्रेकरूंच्या भोजनाची सोय व्हावी यासाठी रशियामधील गझनवाद येथून आलेले हजरत बाबा शहा मुसाफिर यांनी पाणचक्की बांधली. या ठिकाणी सरया (धर्मशाळा) मशीद पाण्यासाठी भला मोठा हौद बांधण्यात आलेला आहे. मक्का, मदिनाला जाणाऱ्या यात्रेकरूंसोबतच बंगाल, ओडिशा आणि हैदराबादकडे जाणारे यात्रेकरू पाणचक्कीत मुक्काम करत असत. या यात्रेकरूंसाठी अन्न शिजविण्यासाठी खूप पीठ लागत असे. सुमारे पावणेचारशे वर्षांपूर्वी मानवी श्रमाची बचत करून जलप्रवाहातून निर्माण होणाऱ्या उर्जेचा वापर करून या भल्या मोठ्या दगडी जात्यावर ध्यान्य दळण्यात येत असे. 


पाण्याचा प्रवाह भिंतीमधून नळाद्वारे छोट्या खोलीत आणला आहे. येथे लोखंडी पात्याचे भक्कम चक्र दांड्यावर बसविला आहे. पाण्याचा प्रवाह पात्यावर कोसळतो. त्यामुळे दाब निर्माण होऊन चक्र फिरण्यास सुरुवात होते. त्यामुळे भले मोठे दगडी जाते फिरत असे. या जात्यात धान्य टाकून दळून घेतले जात होते. उर्वरित पाणी हौदात पडते. बाबा शहा मुसाफिर यांच्याकडे येणाऱ्या यात्रेकरूंची संख्या अधिक होती. यामुळे एवढ्या मोठ्या प्रमाणात येणाऱ्या यात्राकरुंसाठी जेवणासाठी लागणारे पीठ दळण्याची यंत्रणा असावी यासाठी पाण्यावरून पिठाची गिरणी चालवली जायची आणि त्या चक्कीत धान्य दळून त्याचे पीठ केले जायचे. त्यावरून पाण्यावर चालणारी चक्की म्हणजे पाणचक्की नाव पडले, 


तिकीटाचा दर : 10 रुपये 
पाहण्याचा वेळ : १ तास


वाह...दख्खनचा ताज!

औरंगजेबाच्या मुलाने आईच्या आठवणीत उभारली वास्तू




दक्षिणेतील ताजमहल म्हणून ओळख असलेला छत्रपती संभाजीनगर शहरातील “बीबी का मकबरा” हे स्मारक म्हणून प्रसिद्ध आहे. स्मारकास  “दक्षिणेतील ताजमहल” असे देखील म्हणतात. बीबी का मकबरा” ही वास्तू पूर्वीच्या औरंगाबाद, सध्याच्या छत्रपती संभाजीनगर शहरातील बेगमपुरा नगरामध्ये असून जवळून खांब नदी वाहते. येथून जवळच औरंगाबाद लेणी, पानचक्की, सोनेरी महल यासारख्या प्रसिद्ध वास्तू देखील आहेत.
ही वास्तू आग्राच्या ‘ताजमहल’ ची प्रतिकृती आहे. हा मकबरा 1676 मध्ये  बांधला गेला. औरंगजेब याची राणी रबिया-उल-दौरानी (दिलरास बानो बेगम) यांचा मुलगा आजम शहाने आपल्या आईच्या स्मरणार्थ ‘बीबी का मकबरा’ म्हणून बांधली.




हे छत्रपती संभाजीनगर हे शहर एक ऐतिहासिक आकर्षण बनले आहे. इतिहासप्रेमी, वास्तुकला रसिक, आणि देशी तसेच विदेशी पर्यटकांचे लक्ष वेधून घेत आहे.औरंगाबाद रेल्वे स्थानकापासून ५ किमी अंतरावर बीबी का मकबरा ही औरंगाबादमध्ये एक सुंदर समाधी आहे. भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षणाद्वारे देखरेख केलेले, बीबी का मुकबरा हे औरंगाबादमधील पर्यटन स्थळांपैकी एक आहे.
बीबी का मकबरा व ताजमहल यामध्ये साम्यता असावी पण खर्च कमी असावा म्हणून बीबी का मकबराचा फक्त कळसाचे बांधकाम पांढऱ्या संगमरवरात बांधले गेले आहे. या समाधीसाठीचा संगमरवर जयपूरजवळच्या खाणीतून आणण्यात आला होता. 









कबरीच्या चारही बाजूने संगमरवरी जाळ्या बसवल्या आहेत.  यामध्ये संगमरवरचा कमी प्रमाणात वापर झाला आहे. मुख्य करून लाल आणि काळा दगड, तसेच मुख्य गोल घुमटासाठी संगमरवर वापरले गेले आहे. 
भिंतींना पांढऱ्या मातीच्या मिश्रणाचे प्लास्टर करून नक्षीदार आणि सुशोभित केले आहे. मुख्य घुमट संगमरवर बनवलेला आहे आणि भिंतींवर तसेच घुमटावर नाजूक नक्षीकाम केलेले आहे. 
येथेच मधोमध आजम शाहची आई दिलरास बानो बेगम यांची कबर आहे. कबरीच्या वरच्या बाजूस असणाऱ्या नक्षीदार खिडक्यांमधून सकाळी सूर्याची किरणे आणि रात्री चंद्राचा प्रकाश कबरीवर पडेल अशी रचना प्रसिद्ध वास्तूविशारद ‘अत्ता-उल-अल्ला’ यांनी केली आहे. मकबऱ्याच्या सुरक्षेसाठी येथे भक्कम तटबंदी उभारण्यात आली आहे. तटबंदीच्या चारही बाजूंना अष्टकोनी बुरूज आहेत.









मकबऱ्याभोवती एक विस्तीर्ण बाग आहे. मुघल शैलीतील चारबाग रचना आहे. बागेत फुलांची झाडे लावली आहेत. फवारे, आणि पाण्याचे वाहते झरे आहेत. पण आम्ही दुपारी गेलो असल्यामुळे आम्हाला ते पाहायला मिळाले नाही.
चार कोपऱ्यात उभे असलेले मिनारामुळे हे स्मारक ताजमहलची आठवण करून देते.  या मकबऱ्याच्या निर्मितीत केवळ सात लाख रुपये इतका खर्च लागला होता, जो ताजमहालच्या निर्मितीत लागलेल्या जवळपास ३.२० करोड रुपयांन पेक्षा खूप कमी होता. येथे रात्रीची विद्युत रोषणाई तसेच पाण्याचे करंजे सुरू केले आहेत.

कॉलिन मॅकेन्झी  १८१६ साली बीबी का मकबराचे चित्र रेखाटले आहे. ते ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीत लष्करी अधिकारी होते. या पेटिंगकडे पाहून पूर्वी बीबी का मकबरा कसा असावा याची कल्पना येते. 


हे सुधारायला हवे : 

जगप्रसिद्ध वेरूळ-अजिंठा लेणी, दौलताबादचा किल्ला, बीबी का मकब-यामुळे औरंगाबाद शहर पर्यटनाच्या जागतिक नकाशावर येते. या पर्यटनस्थळांमुळेच औरंगाबादला राज्याच्या पर्यटन राजधानीचा दर्जा मिळालाय पण येथील प्रशासनाच्या उदासिनतेमुळे पुरातन वास्तू सातत्याने दुर्लक्षित राहिल्या आहेत. 
जगातील सात आश्चर्यांपैकी एक असणा-या ताजमहालाची प्रतिकृती असलेला बीबी का मकबराही शासनाच्या अनास्थेला बळी पडतोय. मकब-याच्या अनेक भिंतींचे प्लास्टर जागोजागी उखडले आहे. सुशोभिकरणासाठी लावलेल्या झाडांची कटिंग न केल्यामुळे दुरवस्था झाल्याचे दिसून येते. 
पर्यटकांसाठी प्रशासनाने आतमध्ये पिण्याच्या पाण्याची मोफत सोय करून देणे गरजेचे आहे. दोन वर्षांपूर्वी येथील एका मिनाऱ्याचा थोडा भाग कोसळला होता. मकबरा परिसरातील मिनार वर जाण्यास पर्यटकांना बंदी आहे. 
अपुऱ्या सुविधा असल्याने पर्यटक मकबऱ्याकडे पाठ फिरवतात

पाहण्याची वेळ : सकाळी ८ ते रात्री ८ पर्यंत.
तिकिट दर : प्रत्येकी २५ रुपये.
बंद : शनिवारी बंद असते.

बीबी का मकबरा जवळील पर्यटन स्थळे:
१. औरंगाबाद लेणी (बीबी का मकबरापासून ३.५ किमी अंतरावर)
२. पानचक्की (बीबी का मकबरापासून २.५ किमी अंतरावर)
३. सिद्धार्थ उद्यान व प्राणी संग्रहालय (बीबी का मकबरापासून ४ किमी अंतरावर)
४.  देवगिरी किल्ला (बीबी का मकबरापासून १७ किमी)
५. भद्रा मारुती मंदिर (बीबी का मकबरापासून २८ किमी अंतरावर)
६. वेरूळ लेणी (बीबी का मकबरापासून २९ किमी अंतरावर)
७. घृष्णेश्वर ज्योतिर्लिंग (बीबी का मकबरापासून ३० किमी अंतरावर)

Friday, November 8, 2024

ब्लॉगवरील ठिकाणे एकाच ठिकाणी

सहज गंमत म्हणून सुरू केलेला हा फेरफटका हा ब्लॉगवर आतापर्यंत 284177 वाचकांनी भेटी दिल्या. काही ब्लॉगची माहिती आहे. परंतु फोटो टेक्नीकल एररमुळे दिसत नाहीत. दुर्देवाने फोटोच्या सीडीज देखील मिळत नाहीत. तरीही शोध सुरू आहे.
सापडल्यास पुन्हा अपलोड करून ते ब्लॉग अपडेट करण्याचा प्रयत्न करतो. बऱ्याच वेळा मोबाईलमध्ये फक्त तीनच ठिकाणे पाहण्यास दिसतात. वेब ब्राउंजींग केल्यास सर्व दिसतील. मात्र अनेकजणांना हे माहित नसते. त्यामुळे या पेजवर सर्व
मी पाहिलेली ठिकाण्यांच्या लिंक्स दिलेल्या आहेत. कृपया त्या पहाव्यात. 


हा ब्लॉग आपणास कसा वाटला या विषयी जरूर येथे लिहा.


अष्टविनायक :











लेणी व मंदिरे :







किल्ले :








मावळ परिसर


दुधीवरे खिंड








कोकण परिसर :










तिरुपती बालाजी 

तिरुमला तिरुपती देवस्थान (टीटीडी) - भाग १ 

तिरुमला तिरुपती देवस्थान (टीटीडी) - भाग २

तिरुपती सुवर्ण मंदिर - भाग ४



पिंपरी-चिंचवड परिसर
















पुणे परिसर :


















Thursday, September 19, 2024

कासारसाई धरण

नेहमीच पर्यटकांनी गजबजून गेलेली लोणावळा, मावळ व मुळशी येथील धरणे. याला अपवाद म्हणता येणार नाही परंतु हिंजवडी आयटी पार्क शेजारीच असणारे कासारसाई धरण परिसर अजून तरी पर्यटकांना फारसा माहिती नाही. शनिवार रविवार आयटी पार्कमधील पर्यटक या ठिकाणी आवर्जुन येतात ते बोटिंग करण्यासाठी. मावळता सूर्य, निळे, रंगीबेरिंगी
आभाळ पाहून कामाचा ताण नक्कीच कमी होतो. 



रस्त्याची वाट :
बोटिंग करण्यासाठी जाणाऱ्या रस्त्याची दुरवस्था झाली असून, दीड किलोमीटरचे अंतर कच्चा रस्ता आहे. पर्यटकांना याचा ही छान अनुभव येतो. एकतर रस्ता छोटा त्यात हौशी पर्यटकांनी रस्त्याकडेला वाहने थांबवून अजूनच गर्दी केलेली असते. 
या ठिकाणी अनेक उत्साही पर्यटक धरणात पोहण्यासाठी उतरतात. मात्र, पाण्याचा अंदाज न आल्याने अनेकजण आतापर्यंत येथे मृत्यूमुखी पडले आहेत. 









कसे जाल : मुंबई दिशेने येताना शिरगाव (साईबाबा) गावातून सुमारे 12 किलोमीटरवरील या धरणाकडे जाता येते.
तसेच हिंजवडीमधून माणमार्गे जाता येते. 

उपद्रव शुल्क : ५० रुपये उपद्रव शुल्क आकारला जातो. 
तिकीट : बोटिंग करण्यासाठी प्रति व्यक्ती १००, १५० असा दर आहे. यामध्ये पायाने चालविण्यापासून ते मोटार बोट देखील उपलब्ध आहे. १५ ते २० मिनिटांसाठी. तसेच या ठिकाणी हॉटेल्स, लहान मुलांसाठी खेळ आहेत. 

श्रीमंत भाऊसाहेब रंगारी सार्वजनिक ट्रस्ट संग्रहालय

भारतातील पहिल्या सार्वजनिक गणपती असलेल्या श्रीमंत भाऊसाहेब रंगारी सार्वजनिक ट्रस्टच्या
वरद विघ्नेश्वराचे दर्शन घेऊन शेजारीच असलेल्या भाऊसाहेबांचा जुना वाडा पाहण्याचा नुकताच योग आला. विद्येचे माहेरघरानंतर आता मेट्रो सीटी म्हणून पुण्याची ओळख होत आहे. 
श्रीमंत भाऊसाहेब रंगारी गणपती मंडळ सगळ्यांना माहीत आहे. मात्र हा वाडा आणि याचं महत्त्व लोकांना कळावे यासाठी 2022 मध्ये जीर्णोद्धार करुन हा वाडा लोकांसाठी खुला करण्यात आला. 
भाऊसाहेब रंगारी यांचं मूळ नाव भाऊ लक्ष्मण जावळे. भाऊसाहेब हे राजवैद्य होते. शालूंना रंग देण्याचा त्यांचा पारंपारिक व्यावसाय होता. त्यावरुन त्यांना रंगारी हे उपनाव पडलं. शालुंवरुन त्यांचं दुकान असलेल्या बोळाला शालुकर बोळ असं नाव पडलं होतं.   हा जुना वाडा नुकताच पुर्नरुज्जीवत करण्यात आला. वाड्याची डागडुजी करून हा जुना ऐतिहासिक ठेवा नवीन पिढीसाठी जतन करण्यात आला आहे.  
भाऊसाहेब रंगारी संग्रहालय 
या ठिकाणी संग्रहालय तयार करण्यात आले असून, बांधकाम करताना सापडलेल्या वस्तू या ठिकाणी ठेवल्या आहेत. या ठिकाणी बंदूका, तलवारी पहायला मिळतात. तसेच सध्या वापरात असलेला भाऊ रंगारी गणपतीचा मिरवणुकीचा सुरेख रथही आपल्याला येथे दिसून येतो.  ही वास्तू म्हणजे भारतीय वास्तू कलेचा उत्तम नमूना. जुने सागवानी लाकूड, पागोटे ठेवायला खुंटी, देवळी, वरच्या माडीवर जाण्यासाठी तयार करण्यात आलेला लाकडी जीना, गुप्त भुयारी मार्ग, लाकडी झोपाळा, झुंबर आपल्याला पाहायला मिळतात. चिंचवडगावातील क्रांतीवीर चापेकर यांचा वाडा हा देखील असाच जतन करून ठेवला आहे.  १० एप्रिल १९५८ साली वयाच्या ९५ व्या वर्षी या गणेशोत्सवासाठी झिजणाऱ्या भाऊसाहेबांचे निधन झालं.














इंग्रजांशी लढण्यासाठी क्रांतिकारकांना जागा मिळावी यासाठी हा वाडा होता. त्याकाळी इथ गुप्त मार्ग, भुयारी मार्ग होते. शास्त्रे लपवायला जागा होती. पूर्वी जसा वाडा होता तसाच वाडा पुन्हा एकदा उभारण्यात आला आहे. 
हा वाडा खरंतर दवाखाना म्हणून ओळखला जायचा कारण भाऊ रंगारी हे राजवैद्य होते. मात्र इथ क्रांतिकारकांच्या गुप्त बैठकी व्हायच्या. 1892 साली भाऊसाहेब रंगारी यांनी आणि त्यांच्या तेरा सहकाऱ्यांनी याच भवनात बसून सार्वजनिक गणेशोत्सव सुरु करण्याचा निर्णय घेतला होता. वाड्याचं नुतनीकरण करताना वाड्यात कोणतेही नवीन साहित्य वापरले गेले नाही.  

प्रत्येकाने एकदा तरी भाऊसाहेबांचा हा वाडा आवर्जून पहावा. 

कसे जाल : अप्पा बळवंत चौकातून पायी तसेच सकाळ ऑफीसच्या मागे.

कोरीगड



पवना धरणाच्या जवळपास असलेले तुंग, तिकोना, लोहगड, विसापूर. याच किल्यांच्या मागे असणारा कोरीगड हा किल्ला. पूर्वी रेवदंडा, चौल येथून समुद्रामार्गे येणारा माल हा घाटावरती म्हणजे जुन्नर, नाणेघाटात नेण्यासाठी या मार्गाचा वापर केला जाई. या मार्गावर लक्ष ठेवण्यासाठी हा किल्ला फारच महत्वाचा ठरतो. मुळशी धरणाच्या पश्चिमेला आणि लोणावळा आणि पाली यांच्या दरम्यान, सव्वाष्णी घाटाच्या माथ्यावर कोरबारस मावळ आहे. बारा मावळापैकी हे एक मावळ.  सह्याद्रीच्या दोन डोंगररांगांच्या मधल्या खोऱ्याला "मावळ" म्हणतात. 
          पुण्यात एकूण १२ मावळ आहेत. हा मावळ विस्तीर्ण असल्यामुळे त्याचे बारा भाग करण्यात आले. आंदर मावळ, कानद खोरे, कोरबारसे मावळ, गुंजन मावळ, नाणे मावळ, पवन मावळ, पौड खोरे, मुठा खोरे, मोसे खोरे, रोहिड खोरे, वळवंड खोरे, हिरडस मावळ तर अशा या कोरबारस मावळात कोरीगड आणि घनगड असे दोन किल्ले आहेत. तैलबैल्या ही निर्सगाची प्रचंड भिंती देखील येथेच आहे. मावळात विशेष करून पवना धरण परिसरात प्रामुख्याने चार किल्ले. तुंग, तिकोना, लोहगड, विसापूर.  हे सर्व पाहण्यासाठी तीन ते चार दिवसांची वेळ लागतो. या बरोबरच कोरीगड, घनगड, सुधागड आणि सरसगड (पाली) असे अनेक ट्रेक या भागात करता येतात. 

लोणावळा येथील शिवलिंग.


लोणावळा आयएनएस येथील पठावरावरून दिसणारा कोरीगड व फुले.



लोणावळा आयएनएस येथील पठावरावरून दिसणारा कोरीगड व फुले.

कोरीगडाकडे जाणारा मार्ग

कोरीगडाकडे जंगलातून जाणारा मार्ग






कोरी हे कोळी समाजातील एका पोटजातीचे नाव असल्याने, या किल्ल्याला कोरीगड असे नाव मिळालं. या किल्ल्याला कोराईगड आणि शहागड अशा नावांनीही ओळखले जाते. शहागड हे नाव गडाच्या पायथ्याशी असलेल्या पेठ शहापूर या गावावरून मिळाले आहे. इतिहासात या किल्ल्याला तशी बरीच नावे आहेत. कोरीगडाच्या पायथ्याला गडाची माहिती असणारा फलक लावल्याने गडाची चांगलीच माहिती मिळते. 




कोरीगडावरून दिसणारे ॲम्बी व्हॅली येथील घरे

कोरीगडारील टाके


कोरीगडारील गणेशमूर्ती

कोरीगडावरील पायरी मार्ग



कोरीगडाचा मुख्य दरवाजा





पाहण्यासारखी ठिकाणे
येथील पायऱ्या अजूनतरी सुस्थितीत दिसून येतात. पावसाळ्यात भुशी डॅम येथील पायऱ्यांवर जसे पावसाचे 
पाणी पडते तसे पावसाचे पाणी येथील पायऱ्यांवर पडून सुंदर असा धबधबा तयार होतो. पेठशहापूरच्या वाटेने वर येताना पायवाट संपल्यावर पायऱ्या सुरू होतात. पायऱ्या चढताना उजव्या बाजूला एक गुहा आहे. गुहेच्या बाजूला गणेशाची मूर्ती आहे. पुढे पायऱ्या चढून गेल्यावर उजव्या बाजूला एक कातळात लपलेले पाण्याचे टाके आहे. परंतु हे पाणी पिण्यायोग्य नाही.  टाके पाहिल्यावर पुढे गेल्यावर डाव्या बाजूला एक गुहा दिसते. या गुहेच्या समोर खालच्या बाजूला एक पाण्याचे टाक आहे.
येथून पुढे किल्ल्याच्या गणेश दरवाज्याजवळ पोहोचतो. या दरवाज्याची बांधणी पूर्वाभिमुख गोमुखी तसेच चार बुरुजांनी संरक्षित आहे.
प्रवेशद्वारातून किल्ल्यावर प्रवेश केल्यावर दोन्ही बाजूला पाहारेकर्‍यांसाठी देवड्या आहेत. देवड्यांच्या पुढे वाट काटकोनात वळते आणि येथे असलेला किल्ल्याचा दुसरा दरवाजा जो आज उध्वस्त झालेला दिसतो.


शंकराचे मंदिर

महादेव मंदिर आणि इतर ठिकाणे
गणेश दरवाजातून वर आल्यावर समोरच महादेवाचे मंदिर दिसते. या मंदिराच्या अंगणात ४ तोफा ठेवलेल्या आहेत.
मंदिराच्या मागे दोन तलाव आहेत. तलावांजवळ वाड्यांचे अवशेष आढळतात.


तटबंदी

कोराई देवी मंदिर
या तोफेच्या पुढे गडाची देवता कोराई देवीचे मंदिर आहे. मंदिराचा जीर्णोद्धार केलेला आहे. दक्षिणोत्तर पसरलेल्या कोराईगडावर आज एकही ऐतिहासिक वास्तू शिल्लक नाही. गडाची तटबंदी मात्र शाबूत आहे. येथून अँम्बी व्हॅलीचे सुंदर दृश्य दिसते. गडावर श्री शंकर, श्री विष्णू आणि गडमाता कोराईची छोटेखानी मंदिरे आहेत.  



कोरीगडावरावरून दिसणारा लोणावळा परिसर




गडमाथा आणि तटबंदी
किल्ल्यात प्रवेश केल्यावर भलेमोठे पठार दिसते. गडमाथा दक्षिणोत्तर पसरलेला आहे. साधारणत: दीड किलोमीटर लांबीची असलेली तटबंदी खूपच सुंदर अशी आहे. तटबंदीवरून संपूर्ण गडाला फेरी मारता येते. येथून खाली असलेले अँम्बीचा नव्याने उभारण्यात आलेली घरे, छोटा तलाव, पूल तसेच दूरवर दिसणारा तुंग किल्ला व  लोणावळयाजवळचा ड्युक्सनोज (नागफणी) ही दिसतात.  संपूर्ण गड पाहाण्यासाठी एक तास लागतो. 

गडावरील सुंदर तलाव.






दुपारी २ नंतर गडावर दाट धुके पसरले.

धुक्यात हरवला गड
सकाळी गडावर १२ पर्यंत पोहाचल्याने गड पाहता आला. मात्र दुपारी २ नंतर संपूर्ण गडाने धुक्याची चादर ओढली गेली. दहा ते पंधरा मिनिटांतच संपूर्ण गडावर धुके आल्याने अन्य काही पाहता येणे शक्य नव्हते. त्यामुळे आम्ही परतीचा मार्ग अवलंबला. 









कसे जायचे ?
पेठशहापूर मार्गे
पुणे किंवा मुंबई मार्गे आल्यानंतर भुशी डॅमच्या रस्त्याने आपले वाहन असल्यास येथील गडाच्या पायथ्याशी येता येते. तसेच लोणावळ्याला पोहोचल्यानंतर एसटी बसने आयएनएस शिवाजी मार्गे आंबवणे किंवा भांबुर्डेला जाणारी बसने अथवा  सहारा प्रकल्पाकडे जाणारी बसने देखील येथे जाता येते. या वाटेत भुशी डॅम तसेच आय  एन एस शिवाजी नेव्हीचा तळ लागतो. सुमारे १६ किमी अंतरावर असलेल्या पेठशहापूर गावातून जाणारी पायवाट जंगलातून आपल्याला पायऱ्यांपर्यंत घेऊन जाते. वाहनतळाच्या येथून मोबाइल टॉवर दिसतो. तीच वाट पकडून गर्द झाडीतून आपली पायपीट सुरू होते. येथून सुमारे अर्धा तासात गडावर पोहोचता येते.

वाहनतळ : पेठशहापूर गावा बाहेर रस्त्यावर वाहनतळ आहे. या वाहनतळापासून चालत गेल्यावर डाव्या बाजूला एक पायवाट दिसते. येथून गडावर जाण्यासाठी साधारणपणे अर्धा तास लागतो. वाहने लावण्यासाठी टू व्हीलरला ५० तर कारसाठी 100 रुपये असा दर आहे. आम्ही गेलो तेव्हा गर्दी नव्हती. तसेच या ठिकाणी पार्किंग सांभाळणारा व्यक्ती सुद्धा नव्हता.

हा ब्लॉग कसा वाटला. या विषयी आवर्जून लिहा


कॉपी करू नका